İtalyan Yeni Gerçekçiliği

AKIMIN ORTAYA ÇIKIŞI

           Faşist Mussolini iktidarının bir bakıma ülkeyi Nazilerle birlikte savaşa sürüklemesi toplumun ekonomik düzeyini daha da geriletmiştir. Bir yandan Hitler iktidarı ile birlikte taraf olup müttefiklere karşı savaşan Mussolini iktidarı diğer yandan da ülkesi içerisindeki yurtsever partizanlara karşı savaşmaktaydı. İşte bu dönemde halkın yaşadığı yoksulluğun bir anlatısı yapılmalıydı. İkinci Dünya Savaşında çıkmış bir toplumun yaşadığı yıkım sinemada da gösterilmeliydi. Bu gereklilik kimi yönetmenlerin kamerasını sokağa dönmesine sebebiyet vermiştir. Yeni Gerçekçilik hareketinin ortaya çıkışı da tam da bu dönemlere dayanmaktadır. Bu akım İtalya’da İkinci Dünya Savaşından sonra ortaya çıkmıştır.

         İtalya’da faşist rejim, iktidara gelmesinden sonra sinemayı bir propaganda aracı olarak kullanmıştır. Bu zaman içerisinde birçok değersiz film çekilmiştir. Bu propagandatif filmler dışında kitleleri eğlendirmek, oyalamak amacıyla ise ‘beyaz telefonlu filmler’ geliştirilir. Bu filmlerde bazı sahnelerinde beyaz telefonlar görüldüğü için ”beyaz telefonlu filmler” adı verilmiştir. Sinemasal değeri olmayan, içi boş filmlerdir bunlar. Ayrıca yine bu dönemde tarihsel filmler de çevrilmiştir. Propaganda amacıyla faşistlerin sinemaya büyük önem vermesi sonucunda bu alana birçok yatırım yapılmıştır. Mussolini’nin emriyle ‘’Deneysel Sinema Merkezi’’ kurulmuş ve yönetmen, oyuncu yetiştirmek amacıyla da var olan stüdyolar ‘Cinecitta’ adıyla birleştirilmiştir. Bu dönemde Alessandro Blasetti ve Mario Camerini rejimin emrinde olan başlıca yönetmenlerdi. Yine aynı dönemde Castellani, Lattuada gibi yönetmenler propaganda yapmamak için kaçış filmlerine yönelmişlerdir.

AKIMIN ÖZELLİKLERİ

• Sıradan insanların gündelik yaşamlarına sempatik bir bakış açısıyla eğilirken hemen kolaycı ahlaki yargılara varamıyorlardı.
• Soyut fikirlerden çok duygulara vurgu yapılıyordu.
•  Hümanist bakış açısı ön plandaydı.
• Özel efektsiz, yalın bir kurgu kullanılmıştır.
•  Kameralar stüdyodan dışarıya, sokağa taşındı.
• Sokaklarda yapılan çekimlerde doğal gün ışığı daha çok kullanıldı.
• Çekimler sessiz olarak yapılıyor, sesler filme dublajla sonradan ekleniyordu. Bu da yönetmenlere daha fazla esneklik sağlıyordu.
• Belgesel filmleri andırır bir kadraj tercih edildi ve yine belgesellerde olduğu gibi kameraların zaman zaman elde de taşınarak kullanılması ve serbest kamera hareketleri yönetmenlerin özgürlüğünü arttırdı.
• Serbest kamera hareketleri yönetmenlerin özgürlüğünü arttırdı.
• Yönetmenler profesyonel olmayan oyuncularla doğaçlama oyunculuğu tercih ettiler.
• Edebi diyalogların yerine doğaçlama konuşmalar vardı.
• Aynı zamanda bu filmler çok düşük bütçelerle çekiliyorlardı.

AKIMIN ÖNDE GELEN İSİMLERİ

• Vittorio De Sica
• Federico Fellini
• Luchino Visconti
• Cesare Zavattini
• Pietro Germi
• Roberto Rossellini

AKIMIN ÖNEMLİ ESERLERİ

• Roma, città aperta - Roberto Rossellini, (1945)
• Paisà - Roberto Rossellini, (1946)
• Sciuscià(Ragazzi) - Vittorio De Sica, (1946)
• Ladri di biciclette - Vittorio De Sica, (1948)
• Germania Anno Zero - Roberto Rossellini, (1948)
• La terra trema: Episodio del mare - Luchino Visconti, (1948)
• Riso amaro - Giuseppe De Santis, (1949)
• Stromboli - Roberto Rossellini, (1950)
• Miracolo a Milano - Vittorio De Sica, (1951)
• Umberto D. - Vittorio De Sica, (1952)

Roma, Açık Şehir(1945)

IMDB Puanı: 8.1/10 

Yapım: 1945 - İtalya, 

Tür: Dram,  Savaş, 

Süre: 100 dakika

Yönetmen: Roberto Rossellini

Oyuncular: Anna Magnani, Aldo Fabrizi, Giovanna Galletti, Maria Michi, Amalia Pellegrini

Senaryo: Federico Fellini, Sergio Amidei

Yapımcı: Roberto Rossellini, Rod E. Geiger, Ferruccio De Martino, Giuseppe Amato

2.Dünya Savaşı 'nın sonlarına doğru 1944 yılında Nazi işgali altındaki Roma şehrinde yaşayan bir grup insanın hikayesi anlatılır.Gestapo Nazilere karşı yapılan direniş hareketinin lideri olan Giorgio Manfredi (Marcello Pagliero) 'nin peşine düşmüştür.Yakın arkadaşı Francesco (Francesco Grandjacquet),Francesco'nun evlenmek üzere olduğu dul Pina (Anna Magnani)ve Rahip Don Pietro Pellegrini (Aldo Fabrizi) birlikte Giorgio'nun bir an önce Roma'dan ayrılabilmesi için yeni bir kimlik edinmesine yardımcı olurlar.

Savaş zamanının yokluklarının da zorlaması ile film sağdan soldan derlenmiş farklı farklı markadan negatiflere çekilmişti.Bunlar dış çekimler için Ferrania C6 iç sahneler için ise ışığa daha hassas olan Agfa Super Pan ve Agfa Ultra Rapid idi.Bu durum aslında bir dezavantaj değil aksine filmin belgesel filmleri andıran yapısına katkıda bulunan olumlu bir faktör olmuştu.

Filmin senaryosu yazılırken Roma'daki işgal hala sürüyordu (1943-1944).Hatta filmin çekimleri başladığında da işgal tam sona ermemişti.Bu nedenle bazı çekimler kameralar gizlenerek ve sessiz olarak yapılmıştı.Film ekibinde rol alan bazı elemanlar da bu işgale karşı yapılan direnişe bizzat katılmışlardı.Ayrıca oyunculardan ikisi hariç diğerlerinin sıradan görünümlü amatörlerden seçilmiş olmaları,belgesel tarzına yakın kaba ve çok katmanlı anlatım şekli,kamera hareketlerinin özgürlüğü,belgeseli andıran siyah beyaz görüntüler ve savaşın şehirde bıraktığı izlerinin henüz çok taze oluşu gibi etmenler filmi olağanüstü derecede gerçekçi yapıyordu.Ayrıca dış çekimlerde günlük hayatın sıradan hikâyeleri ile yoksulların sosyal problemlerine de eğiliniyordu. Rosselini'nin aralara serpiştirdiği melodramatik duygusallık anlarının da gelişimine katkıda bulunduğu bu yeni tür sonraki yıllarda John Cassavetes, Martin Scorsese, Robert Altman, ve Spike Lee gibi yönetmenleri de etkileyecekti.

Paisà(1946)

Puanı: 7.7

Yapım: 1946 - İtalya 

Tür: Dram,  Savaş

Yönetmen: Roberto Rossellini

Oyuncular: Maria Michi, Dale Edmonds, Alfonsino Pasca, Dots Johnson, Merlin Berth

Senaryo: Federico Fellini, Sergio Amidei 

Yapımcı: Roberto Rossellini, Rod E.Geiger, Mario Conti

İtalya’daki Amerikan seferberliğinin görüntüleri, Hollywood tarzı müzik, askeri emirler yağdıran kötü aktörler. Roberto Rossellini’nin yalın üslubu, etkileyici büyüsünü ancak birbirinden bağımsız altı bölümden ilkinin sonlarında sergilemeye başlar; hayat hikayesini anlatan bir askerin, bir kurşunla aniden öldürülmesinden kısa bir süre sonra, bu askerin sohbet ettiği kişinin cesedini görürüz; Almanlar tarafından öldürülmüştür ve hayatta kalan durumdan habersiz Amerikalılar tarafından “pis bir İtalyan” diye nitelendirilerek önemsenmez.
Rossellini’nin bu 1943-46 vakayinamesi her düzlemde yıkım, acımasızlık ve anlayışsızlıkla dolu. Bir Amerikalı, karşısındaki fahişenin altı ay önce aşık olduğu kadın olduğunu fark etmez; bir sokak çocuğu, sarhoş bir siyahi askerle arkadaş olur ve o uykuya dalar dalmaz ayakkabılarını çalar; filmdeki son görüntü (unutulmaz biçimde kasvetlidir) bir grup partizanın acımasızca idam edilişini gösterir.
Ressellini, birbirini takip eden bu olayların akışına uygun olarak şaşırtıcı bir eksiltili (eliptik) anlatıma, farklı dillerdeki zıt amaçlı diyaloglara ve dehşetin katı bir duygusuzlukla sunumuna dayalı bir yapı geliştirir. Paisa, kişisel hayatın etkileyici emarelerini savaşın acı ve korku veren tarihi dramının içine yerleştirir.

BİSİKLET HIRSIZLARI(1948)

IMDB Puanı: 8.4/10 

Yapım: 1948 - İtalya, 

Tür: Dram,  Suç, 

Süre: 93 dakika

Yönetmen:  Vittorio De Sica

Oyuncular: Sergio Leone, Enzo Staiola, Lamberto Maggiorani, Eolo Capritti, Giulio Battiferri

Senaryo:

Vittorio De Sica, Oreste Biancoli, Gerardo Guerrieri, Suso Cecchi D\'amico, Cesare Zavattini, Adolfo Franci, Suso Cecchi D'amico
Yapımcı: Vittorio De Sica, Giuseppe Amato

               Bisiklet Hırsızları”nda savaş sonrası dönemde, Roma banliyölerinde yaşayan insanların dramına tanık olmaktayız. Lamberto Maggiorani’nin canlandırdığı Antonio Ricci, işsizdir ve bir işveren, bisikleti olan birine iş vereceğini duyurmuştur. Antonio, evdeki eşyaları satarak zar zor bir bisiklet edinir ve işe alınır. Ancak bisikleti, yine yoksul bir genç tarafından çalınır ve Antonio işini kaybeder. Bir bisiklet, bir teneke parçası Antonio’nun ve ailesinin hayatını altüst etmeye yetmiştir. Film, Antonio’nun kiliselerden batakhanelere ve yoksul mahallelere uzanan bir güzergâhta, çalınan bisikletini aramasıyla sürer ve Antonio’nun da başka birinin bisikletini çalmaya karar verip de başarısız oluşuyla sona erer. Bu haliyle film, klasik bir başlangıç ve finale sahip değildir, tarihsel çözümlemeleri kapsayan bir nitelik taşımaz, sıradan hayatlara ilişkin bir kesittir yalnızca. İzleyici her gün rastlayabileceği türden bir yaşanmışlıkla karşılaşmış, belki içsel bir acıyı kendi ruhunda da hissetmiş ve film bittiğinde yeniden yaşama dönmüştür. Üzerine yoğunlaşacağı düşünsel bir yük edinmeyen izleyici, bir yaşamsallık düzleminden diğerine savrulur ve hissettikleri ele gelmeyen bir melankolidir aslında. İtalyan yeni-gerçekçiliği üretim ilişkilerine ve sınıf bilinci teorilerine temas etmez ve belki de eleştiriye uğradığı temel nokta burada yatmaktadır. “Bisiklet Hırsızları” toplumcu bir yapıt olmasına rağmen sol görüşlü eleştirmenlerin tepkisini çekmiştir. Eleştiriler, filmin, yoksul insanları sefil, aciz ve çıkarcı bir karakterle, dokunaklı bir şekilde betimlediği yönündedir. Acıklı ve melodramatik anlatı, yoksul halkın direnme ve dayanışma niteliklerini görmezden gelmektedir. Ancak yönetmen, bu etkiyi özellikle vurgulamış olabilir. Sonuçta seçtiği anlatım tarzıyla savaşın yıkıma uğrattığı insan ruhunu betimlemeye çalıştığı için yönetmene hak verebiliriz. Örneğin Antonio Ricci, bisikletini arayışı esnasında, tüm saygısına rağmen kilisenin altını üstüne getirmiş ve ayindeki huzuru bozmaktan kaçınmamıştır. Bu noktada yönetmenin tümüyle acıklı ve aciz bir yoksulluk metaforu kullandığını iddia etmenin haksızlık olduğunu söyleyebiliriz.

               Siyah Beyaz filmdeki o masumane yüzler, İkinci Dünya Savaşı sonrası İtalya ve Avrupai mantalitenin yer aldığı Bisiklet Hırsızlarında Antonio Ricci ve küçük oğlu Bruno ile bir arayış, bir yitirilişi geri kazanma duygusu yatıyor. Yeni Gerçekçiliğin basit konuları ele aldığını ve sokağa taşan kamera açılarıyla ve de düşük bütçeli yapımlarını düşündüğümüzde filmin dönemin o şartlarına rağmen yıllar sonra da raflarda yerini alabilmesi De Sica‘nın başarısını ortaya koymaktadır.

Yer Sarsılıyor - La terra trema(1948)

IMDB Puanı: 7.8

Yapım: 1948 - İtalia

Tür: Dram

Süre: 160 dakika

Yönetmen: Luchino Visconti 

Oyuncular: Antonio Arcidiacono, Giuseppe Arcidiacono, Venera Bonaccorso, Rosa Catalano, Alfio Fichera

Senaryo: Antonio Pietrangeli 

Yapımcı: Salvo D\'angelo

            İtalya’nın güneyinde Sicilyalı balıkçıların uğradığı sömürü, çizmenin kıyılarından taşıp yoksulluklarından istifade edilen tüm işçilerin hikâyelerine koşutlanabilecek cinsten. Film, toptancı tüccarlar tarafından içinde yaşamak zorunda bırakıldığı ağır koşullardan, bireysel çabalarıyla kurtulmaya çalışan bir balıkçı ailesinin çırpınışları ekseninde yöre halkının yaşamını anlatıyor. Kendisine ait olacak bir tekne hayalini gerçekleştiren Ntoni’nin fırtınada teknesini kaybetmesi üzerine kendisi ve yakınlarının düştükleri durumlar gerçekçi bir üslupla çiziliyor. Yoksulluk, fahişelik ve alkoliklik gibi evrensel sıkıntılar bireysel problemler olmaktan çıkıp sosyal yapının dayattığı kader halini alıyorlar. Balıkçıların emeğinden çalan tüccarlarda bu kader mevzusu eğlence ve varlıklılık yönünde konumlanıyor. Biz bahsi geçen yapıya yabancı değiliz, Visconti de filmde didaktik olmak yerine insanların ilgisini çekmeye çalıştığı bir gerçekliği sunup, sorguluyor.

            İtalya’nın aykırı yönetmenlerinden Franco Zefirelli’nin asistan yönetmen olarak bulunduğu ve 3 saate yaklaşan süresiyle oldukça uzun bir film olan Yer Sarsılıyor, Visconti’nin kafasında bir üçlemenin ilk filmi olarak zuhur etmiş olsa da bu düşünce sonradan rafa kalkmıştır. Çekimi sırasında maddi sıkıntıların baş gösterdiği filmin bütçesinin bir kısmını İtalyan Komünist Partisi karşılamıştır. Filmin oyuncu kadrosunun tamamı ise yöredeki Sicilyalı halktan oluşmaktadır. Öyle ki, filmdeki ağır güney diyalekti yüzünden, sonradan, italyanca dublaja gerek duyulmuştur. Nihayetinde Visconti’nin insan haklarından yola çıkarak masaya yatırdığı işveren-işçi gerilimi, mutlu sonun olmadığı bir körfezdeki dalgalara karşı verilen mücadeyle cisimleşip, günümüze kalmıştır.

Almanya, Sıfır Yılı - Germanio Anno Zero (1948)

IMDB Puanı: 7.9

Yapım: 1948 - İtalya

Tür: Dram,  Savaş 

Süre: 78 dakika

Yönetmen: Roberto Rossellini

Oyuncular: Franz-otto Krüger, Erich Gühne, Ingetraud Hinze, Edmund Moeschke, Ernst Pittschau

Senaryo: Roberto Rossellini, Max Kolpé 

Yapımcı: Roberto Rossellini

       Film 1948 yılında Berlin'de geçer. 2. Dünya Savaşı yeni bitmiştir ve savaşın mağlubu olan Almanya'nın başkenti neredeyse yerle bir olmuştur. Sağlam tek bir yapının bile göze çarpmadığı bu kentte insanlar güçlükle hayatta kalmaya çalışırlar. Birkaç ailenin birden tek bir salaş daireyi paylaştığı yarısı yıkılmış apartmanlardan birinin tek göz odasına sığınmış 12 yaşlarında Edmund adında bir çocuk, hasta babası, ağabeyi ve ablasıyla birlikte yarı aç yarı tok yaşamaya çalışırlar. Annesi bombardımanlar sırasında ölmüş olan Edmund ailenin eve para getirebilen tek ferdidir. Babası yatalaktır, ağabeyi ise savaşın son yıllarında Naziler için çalışmış olduğu için korkusundan evde saklanmak zorundadır, zaten kimlik belgelerini de yok etmiştir, üstelik çalışmaktan da pek hoşlanmaz. Ablası geceleri kulüplerde işgal güçlerinin askerleriyle dans etme karşılığında kendisine verilen ufak tefek yiyecek parçalarını ve sigaraları eve getirerek ailesiyle paylaşır. Hatta bu yüzden çevresi tarafından fahişelik yapmakla suçlanır. Edmund'un yaşı küçük olduğu için bir çalışma karnesi edinemez, mezarlıklarda, şurada burada girdiği ufak tefek işlerden de bu nedenle hemen kovulur. Arabalardan dökülen kömürleri toplar, küçük komisyonlar karşılığında komşuların verdikleri eşyaları karaborsada satar. Bir keresinde de yolda ölmüş bir at leşin den bir parça et koparabilmek için toplanmış ahaliyle itişip kakışmak zorunda kalır, o da leşten kendisine düşen payı almak ister ama başaramaz. Eve çoğu gün tek lokma yiyecek girmez. Yatalak babasına birkaç günlüğüne hastaneye yatması için bir torpil bulunur. Aslında babanın hastaneden beklentisi iyi bir tedaviden çok oranın doğru dürüst yemekleridir.

       Ailesi doğru dürüst ilgilenemediği için başıboş kalan Edmund günlerini hattâ bazı gecelerini akranlarıyla sokaklarda geçirir. Karaborsa, dolandırıcılık, kapkaç ve fuhuş yaparak geçinen akranlarına takılır ama bu konuda onlar kadar becerikli değildir, üstelik zaman zaman da diğer çocuklarca dışlanır. Gittikçe yalnızlığa itilen Edmund harap kentte amaçsızca dolaşırken sokakta eski okul öğretmeni Bay Henning'e rastlar. Eski bir Nazi hayranı olduğu için iş bulamamış olan Henning, şimdilerde Nazilere ait hatıra eşyalarını işgal güçleri subaylarına karaborsada satarak geçinmektedir. Bu amaçla eski öğrencisi Edmund'u da işe alır, karşılığında ona para da verir.

       Bay Henning küçük erkek çocuklarına ilgi duyan bir pedofil'dir, ve kaldığı evine getirdiği diğer çocuklar gibi Edmund'a da sarkıntılık eder, ancak kendi derdindeki Edmund olan bitenin farkında bile değildir. Babasının yatalak bir hasta olduğunu öğrenen Bay Henning'in, Faşişt inançları gereği "zayıfların, yaşlıların ve asalakların yaşamaya hakkı olmadığı" şeklindeki telkinlerini ciddiye alan Edmund, çayına zehir atarak babasının ölümüne neden olur. Amacı zaten çok yaşlı olan babasının acılarına son vermek ve ailesini bir yükten kurtarmaktır aslında. Öğretmeninin nasyonal sosyalist, öğretisini ciddiye almıştır, çünkü savaştan önce o da Hitler Gençliği'nin inançlı bir neferi olarak yetiştirilmiştir. Bu nedenle cinayeti soğukkanlılıkla işlemiştir.

       Sonradan tekrar karşılaştığı Bay Henning'e babasını öldürdüğünü söyleyince korkan ve paniğe kapılan eski öğretmeni söylediklerini inkar eder ve Edmund'u tartaklar. Yaptığından son derece pişmanlık duyan ve vicdan azabı çeken Edmund kendini sokaklara vurur. Şimdi kendini daha da yalnız hissetmektedir. Gerçekte çocukluğunu hiç yaşamamış olan Edmund harap kentin sokaklarında amaçsızca dolaşırken bir grup 'gerçek çocuk'la karşılaşır, onların oyunlarına katılmak ister fakat reddedilip dışlanınca kendini iyice boşlukta hisseder. Üst katlarına tırmandığı harap bir apartmandan kendini boşluğa bırakarak intihar eder. Film eleştirmeni Rekin Teksoy'a göre "Kaldırımda yatan cansız bedeni, bütün değerleri altüst eden Nazizm'in yol açtığı çöküşün "mahkeme ilamıdır" sanki"

Riso Amaro - Acı Pirinç(1949)

IMDB Puanı: 7.8

Yapım: 1949 - İtalya 

Tür: Dram

Süre: 117 dakika

Yönetmen: Giuseppe De Santis,

Oyuncular: Silvana Mangano, Raf Vallone, Adriana Sivieri, Maria Grazia Francia, Dedi Ristori

Senaryo: Corrado Alvaro, Giuseppe De Santis 

Yapımcı: Dino De Laurentiis

        İtalya'nın farklı bölgelerinden farklı insanların gerçek yaşamlarını anlatmayı şiar edinmiş Yeni Gerçekçilik akımında, Guiseppe De Santis bize pirinç hikayesi anlatıyor. Pirinç! Kimi insanlar için bu bakliyat, alelade bir tüketim nesnesi olmaktan öte bir şeydir, hayattır. İşte bu insanlarla; pirinç tarlasında çalışan kadınlarla filme giriş yapıyoruz. Bu zorlu; dikkatli ve hızlı eller isteyen işi kadınlar üstleniyor, Anadolu’da da benzerlerini bildiğimiz üzere. Filme girişten sonrasında bir kovalamaca, öğreniyoruz ki çok değerli bir mücevher çalınmış ve hırsız neredeyse polisin avucunun içinde! Hırsız, sevgilisine çalışmaya giden kadınlar arasında kaybolmasını salıklayıp kolyeyi ona veriyor ve kaçıyor. İkiliye, onları başından beri izleyen genç ve aklı bir karış havada olan Silvana katılıyor sonra, sonrasında ise asker Marco. Bundan sonrası ise özetle şudur; ön plandaki; seyircinin ilgisini canlı tutacak aşk içeren bir macera hikayesi ve asıl derdin de çizilen işçi topluluğu portresi ile beraber anlatılması. Eserin, akımın diğer filmlerinden geri kalır bir yanı yok. Hatta göz ardı edilemeyecek kadar müthiş bir derinlik içeren zeka dolu diyalogları ile fazlası bile var. Özellikle Raf Vallone’nin canlandırdığı şair ruhlu asker Marco’nun ağzından çıkan tüm sözler not alınası göndermelerle dolu. “Yukarıdaki” insanlara özenen (meşhur olmak için şehre kaçan köylü kızları misali) Silvana’nın Ingrid Bergman’ı andıran güzelliği ve karakterin çalkantıları da akımın derdiyle paralel bir doğrultuda ilerliyor. Yani Acı Pirinç, Yeni Gerçekçilik akımı içerisinde özel bir yerde duruyor. Ayrıca, Acı Pirinç isimli 70’lerden bir Yeşilçam filmi de var.